RhB Albulabahn

Voortgangsverslag en wijzigingen 2017

26 december 2017:

Op tweede kerstdag ben ik dan uiteindelijk echt met de sloop begonnen. Dat kostte iets meer tijd dan verwacht. Uiteindelijk stond de hele baan op 11 februari 2018 opgeslagen in 20 verhuisdozen te wachten op de verhuizing. De desolate aanblik van het begin van de sloop is vastgelegd op bijgaande foto. In de zomer van 2018 zullen de plannen voor de nieuwe baan gepubliceerd gaan worden. Nu eerst even verbouwen en verhuizen.

23 december 2017:

De laatste twee locomotieven zijn gister gearriveerd en 's avonds gelijk omgebouwd. Decoders geplaatst, machinisten in de cabines en nieuwe pantograven op het dak. De rest van de verfraaiingen zijn al door AB-Modell aangebracht. Mooie set. Als gevolg van deze aanschaf ben ik ook mijn decoderadressen gaan wijzigen. De laatste twee cijfers van het locnummer is nu ook het DCC-adres. Maakt het leven op termijn (na wat gewenning) wel makkelijker.

Aan beide locomotieven zit overigens een verhaal vast. Zoals eerder gemeld trok de 647 de trein toen we in 2011 een rondtrip maakten van Valbella via Tiefencastel naar Preda en weer terug. Onderweg kwamen we toen de 652 tegen. Het leuke van deze locomotief is dat hij is opgedragen aan Lenzerheide-Valbella, het skigebied waar we als familie al 42 jaar de wintersport doorbrengen.

Vaz/Obervaz Lenzerheide-Valbella

 

 

Koploper opgewaardeerd naar Versie 9.3 build 1.

16 december 2017:

Als voorbereiding op de verhuizing die in het eerste kwartaal van volgend jaar gaat plaatsvinden, heb ik vandaag een aantal locomotieven te koop gezet. Het gaat hier om duitse en nederlandse locomotieven, stoom, elektrisch en diesel, die niet meer in mijn thema passen. Die kan ik nog wel jaren bewaren, maar het thema blijft voorlopig toch Zwitserland, dus wellicht kan ik er nog wat voor krijgen. Dat vergoedt dan een deel van de aanschaf van de Kato smalspoor locomotieven van het laatste kwartaal. Het aanbod is te vinden op Beneluxspoor.net.

6 december 2017:

De eerste van de drie nieuwe locomotieven is vandaag per post gearriveerd. Het is de Ge 4/4 III nummer 642 met het motief "100 Jahre Albulabahn" ook wel bekend als de spaghetti loc. Tegelijkertijd is de basisset van de Einheitswagen I ook binnen gekomen. De locomotief is al door Anja Bange Modell van vrijstaande handgrepen voorzien en de kleuren van de opstapjes en de slangkoppeling zijn ook aangepast. Als eerste heb ik hier dus de welbekende decoder in aangebracht en de plastic pantograven door metalen (Sommerfeldt 969) meer levensechte pantograven vervangen. Vervolgens zijn de Einheitswagen van binnenverlichting en passagiers voorzien. Toen was het tijd voor de statiefoto. Nu is het wachten nog op de beide blauwe locomotieven. Waarschijnlijk voor het einde van het jaar.

18 november 2017:

Het lijkt er op dat de drie nieuwe locomotieven nog dit jaar uitgeleverd gaan worden. Vandaag kwam de Neuheiten flyer van Anja Bange Modell in de mail. In december zullen de beide blauwe locs uitgeleverd worden. De '100 Jahre Albula' locomotief zou zelfsal eerder kunnen komen, want die is bij AB Modell al gearriveerd, maar die wordt nog van vrijstaande handgrepen voorzien. Een pdf-file van het artikel heb ik ook op deze site beschikbaar gemaakt. Zie ook de site van AB Modell voor meer gedetailleerde informatie.

12 november 2017:

De op 19 maart 2017 in deze column aangekondigde Einheitswagen I (EW I) zijn uitgeleverd. Direct nadat ik dat op de Noch/Kato site had gezien, heb ik mijn bestelling geplaatst. De basisset is nog niet leverbaar, maar de uitbreidingsset wel. De uitbreidingsset bestaat uit de A1241, A1243, B2291 en B2357. Het gaat om Noch 7074045 ofwel Kato 10-1414 "RhB EW I". Binnen een week is de bestelling gearriveerd. Naast de 4 wagons heb ik ook gelijk de binnenverlichtingsset besteld. Na aankomst eerst maar eens de binnenverlichting geplaatst en de wagons van reizigers voorzien. Daarna is het tijd om de beslissing te nemen welke locomotief we hier voor gaan zetten. Meest waarschijnlijk wordt dit de Ge4/4 III, nummer 644 "Savognin" (Kato 10-1145). Ik denk dat dat het meest in stijl is. Later vandaag volgt de foto van deze samenstelling inclusief een beeld van de binnenverlichting.

Op de Noch site zag ik ook tegelijkertijd dat de 100 Jahre Albula, oftewel de spaghetti loc uitgeleverd wordt. Dus onmiddellijk ook navraag gedaan bij Anja Bange Modell wanneer de drie aangekondigde locomotieven (zie bericht 11 februari 2017) geleverd gaan worden. Hierbij een letterlijke quote van hun antwoord (bijna per ommegaande, super). "Die '100 Jahre Albula'-Lok ist noch nicht lieferbar, allerdings haben wir von Noch einen Hinweis bekommen, dass man ein Paket an uns abgeschickt hat. Ich hoffe, darin auch die bestellten Albula-Lokomotiven zu finden. Sobald die Modelle lieferbar werden, melde ich mich bei Ihnen. Die beiden blauen Werbelokomotiven mit Motiven des Hockey-Club-Davos und der Graubündner Kantonalbank sind in Produktion. Derzeit warte ich auf die Druckerei für die Beschriftungssätze. Ich hoffe, dass ich das in der nächsten Woche geregelt bekomme und die Modelle dann ab Dezember lieferbar sind." Ook ik houd u op de hoogte van de ontwikkelingen.

5 november 2017:

Hoewel de bouw stil ligt, moet het onderhoud wel doorgaan. Inmiddels Koploper versie 9.2 build 9 (de dato 15 oktober 2017) gedownload.

28 oktober 2017:

De afgelopen week een filmpje geschoten van het aanbreken van de dag boven Preda. Het filmpje duurt ongeveer 1.5 minuten. Geniet ervan.

22 oktober 2017:

Aan de baan wordt niet meer gebouwd, maar bouwen kan nog wel gewoon doorgaan. Van ons nieuwe huis heb ik afgelopen weken de bouwtekeningen ontvangen. Dit in verband met een geplande verbouwing vanaf begin januari. Met de bouwtekeningen in mijn bezit is het eigenlijk wel een leuke uitdaging om het nieuwe huis alvast in model te bouwen. Zoals met eerdere maquettes bouw ik ook dit huis in H0, oftewel schaal 1:87. Op mijn oude site - Maquettes - kunt u de beschrijvingen nog terugvinden. (Ga naar Tips & Trucs en scroll dan vrijwel naar beneden). Na een paar dagen rekenen, tekenen, snijden en plakken is het resultaat daar. Omgeving heb ik niet aangekleed, maar wel een garagepad en een tuinpad aangebracht. Voor het idee.

De maquette van ons pas gekochte huis

15 oktober 2017:

Een lang uitgestelde klus was het aanpassen van de locloods of lokremise te Bergün. De maten van mijn eerste poging waren niet helemaal op schaal. Ik heb dus de metingen vanaf een groot aantal foto's opnieuw uitgevoerd en het bouwwerk aangepast. Hiertoe heb ik het eerst voorzichtig van zijn plaats gehaald en daarna het dak verwijderd. Vervolgens de wanden uit elkaar gehaald. De voorzijde heb ik opnieuw gemaakt. Van de achterzijde heb ik zo'n 12 mm van de hoogte afgehaald en de zijwanden heb ik daarop aangepast. Van het dak zijn aan beide zijden twee rijen pannen verwijderd. Het oogt nu iets beter, maar eigenlijk moet ik de loods/remise nog een keer helemaal opnieuw maken. Wie weet komt dat nog wel eens. Het voorlopige resultaat is te bewonderen op nevenstaande foto.

30 september 2017:

Echt aan de baan gebouwd wordt er niet meer. Maar dit is wel de tijd en het moment om kleine klusjes op te pakken. Begin september heb ik bij de Houtloods in Den Haag een tweetal Faller bouwpakketten aangeschaft. Een set van twee bushokjes die er redelijk Zwitsers uitzien en een bouwpakket van gelaserd hout van een overdekte voetgangersbrug, die zeer zeker echt Zwitsers is. De bushokjes heb ik zonder problemen in elkaar gezet, maar de voetgangersbrug had een probleem. Ik moet zeggen, voor het eerst in 55 jaar is een Faller bouwpakket kwalitatief niet in orde. Wat bleek? Het hout was niet door en door gesneden met de laser, waardoor ik met zeer veel moeite met een scalpel de delen alsnog moest uitsnijden. Dat werd hem dus niet. Ik heb vervolgens een brief naar Faller gestuurd en het probleem uitgelegd. Twee weken later had ik de vervangende onderdelen, nu wel correct uitgesneden, in huis. Daarmee was het bouwen van de voetgangersbrug weer een plezier. De eerdere ervaring moeten we maar snel vergeten.

Ook lag er nog steeds een spoorwegovergang, die ik via één servo wilde aansturen. Ik heb nu een mechanisme bedacht om de twee overwegbomen met één servo aan te sturen. Het uitgewerkte idee staat weergegeven op nevenstaande foto. Om dit daadwerkelijk uit te voeren, moest ik eerst nog wel een aantal servo's bestellen. Dat is snel geregeld via 123-3d.nl. De functionele test wordt de komende weken nog uitgevoerd.

Voor de nieuwe baan heb ik inmiddels bij HobbyTime ook al drie extra sets IntelliLight-LEDs besteld van Uhlenbrock. Daarmee heb ik dan totaal 6 meter LED strips en dat moet voldoende zijn om de nieuwe baan uit te lichten en van dag en nacht effecten te voorzien.

4 september 2017:

De beslissing is gevallen. De RhB Albulabahn wordt binnenkort afgebroken. De reden hiervoor is dat we een nieuw huis hebben gekocht. Het huidige huis staat te koop. Binnenkort zullen we met de verbouwing en renovatie gaan beginnen, dus geen tijd meer voor de baan. Zoals al eerder aangekondigd zal ik bij het ontwerp van de volgende baan dichter bij de werkelijkheid blijven. Dus het motto wordt "less is more". Vanaf midden volgend jaar (2018) zal ik van de bouw weer verslag gaan doen op een nieuwe website. In de komende paar maanden hier wellicht nog een paar foto's van sloop en afbraak, maar niet al te veel waarschijnlijk, want er is niets zo mistroostig als dat. Ik houd u ondanks alles wel op de hoogte.

Op bijgaande foto een sneak preview van de nieuwe ruimte in de huidige staat. De zolder van het nieuwe huis meet 7.9 x 3.2 meter op een hoogte van 1.5 meter van de vloer. Ik verwacht dus een beschikbare ruimte van 8.3 x 4.0 meter op de voor mij gebruikelijke hoogte van 60 cm van de vloer. Klein nadeel is wel dat dit keer 3 van de 4 wanden schuin zijn, maar wel minder schuin dan ik gewend ben.

2 september 2017:

Na een paar dagen arriveerde het IntelliLight LED pakket. Gelijk geinstalleerd en proef gedraaid. Mooie effecten, zoals uit nevenstaande 'stills' blijkt. Het morgenrood en de volle zon op het midden van de dag zijn redelijk waarheidsgetrouw. Op dit moment heb ik totaal 4 stroken in gebruik, 3 witte licht staven (28210) en een hoofd licht staaf (28220)

27 augustus 2017:

Naar aanleiding van een artikel in een MIBA Spezial 113 - "Animierte Anlagen" heb ik een IntelliLight-LED set van Uhlenbroack besteld via HobbyTime. Eens kijken of ik het dag en nacht ritme op de Albulabahn in de komende maanden kan automatiseren. Voorlopig heb ik de startset en twee extra LED wit licht staven besteld. Zal komende week wel arriveren.

De laatste week niet veel tijd aan de modelbaan kunnen besteden. Niet alleen is het normale werk weer begonnen, maar ook wordt in Amstelveen het Europees Kampioenschap hockey gespeeld. Dus daar was even meer aandacht voor.

Inmiddels wel Koploper Versie 9.2 Build 8 geïnstalleerd (de dato 20 augustus 2017).

Een tweede idee dat uit die MIBA kwam was het installeren van extra geluiden bij het passeren of ariveren van een trein bijvoorbeeld. Koploper kent overigens nog veel meer mogelijkheden, die ik zeker nog niet allemaal heb onderzocht en geprobeerd. Onder andere bestaat de mogelijkheid om geluiden af te spelen gekoppeld aan de treinbeweging. In het ideale geval wordt dat geluid dan afgespeeld ter plaatse van de scene waar het bijhoort. Voorlopig heb ik eerst maar een aantal geluiden opgezocht, die in eerste instantie via de PC worden afgespeeld. Later kan dat altijd nog verfraaid worden met locale luidsprekertjes. Een van die geluiden, die ik heb geïnstalleerd, is een stationsmededeling in het Zwitsers, die het vertrek van een trein naar Zermatt aankondigt vanaf perron 1.

17 augustus 2017:

Na een bezoek aan de tandarts weer verder gegaan met het verfraaien van de Albulabahn. De voorseinen moesten nog steeds aangepast worden, zodat ze meer op de voorseinen van de Rhätische Bahn lijken. In eerste instantie dacht ik een vierkant aan te brengen met een uitsparing voor het sein. Maar u raadt het al, dat kon ik niet klein genoeg realiseren. Mijn eerste twee pogingen staan weergegeven in de linkerbovenhoek van onderstaande figuur. Daarna heb ik besloten om twee trapezium vormen aan het sein te plakken volgens de tekening (rechtsboven). De maten van de oorspronkelijke driehoek zijn twee zijden van 3.2 mm en een lange zijde van 4.5 mm. Daarna is de driehoek afgetopt tot trapezium. Het eerste resultaat staat linksonder weergegeven in de figuur. Het voorlopige tussenresultaat (nog zonder de witte rand) staat dan uiteindelijk rechtsonder. Na droging van de matte zwarte verf volgt dan nog het aanbrengen van de witte rand. Waarachtig een verbetering, het zijn tenslotte de kleine dingen die het doen.

De stapsgewijze aanpassing van een voorsein

16 augustus 2017:

Treinen weer laten rijden na een vakantie van tweeenhalve week in Zwitserland. Eén decoder gaf onmiddellijk de geest. Na een half rondje gereden te hebben, ging de locomotief er opeens op topsnelheid vandoor. Na enig foutzoeken en opnieuw programmeren, bleef het probleem bestaan en was er ook wat rook te zien. Dus decoder vervangen en de oude opgestuurd naar Doehler & Haass met het verzoek hem om te ruilen (onder het motto: niet geschoten is altijd mis). Note: midden september kwam er per post een gratis vervanger van D&H. Dat is pas service!

Problemen met de Viessmann overweg. Een van de bomen hapert. Ontvet en opnieuw geinstalleerd. Hopelijk blijft het probleem nu weg.

Bij het bezoek aan Zwitserland en een wandeling door de bergen werd ik met mijn neus op de realiteit gedrukt: de koeien zijn daar bruin en beige! Dat wist ik best wel, maar had ik altijd genegeerd. Daarom na terugkomst de koeien maar een verfje gegeven. Ziet er, moet ik zeggen, wel beter uit.

De resolutie van de weergave van de machinist-camera heb ik uiteindelijk verhoogd. Dat geeft een veel beter beeld op de monitor: scherper en details zijn beter zichtbaar.

Een paar dagen veel gereden om alles weer gangbaar te krijgen. Gaat eigenlijk redelijk moeiteloos. Blijft nog steeds een mooi gezicht als twee treinen op verschillende niveaus door een dal rijden.....

29 juli 2017:

Koploper opgewaardeerd naar Versie 9.2 Build 7 (de dato 24 juli 2017).

19 juli 2017:

De verfijning en verbetering gaat nog altijd verder. Waar ik tegenaan liep, is dat de locomotieven in dubbeltractie niet echt soepel rijden. Soms stokt een van de twee locomotieven en dan drukt of trekt de ander hem uit de rails. Dat begon behoorlijk irritant te worden. Wat ik in eerste instantie heb gedaan is kijken hoe de locomotieven in dubbeltractie rijden aangestuurd door alleen de Intellibox. Dat lijkt onmiddellijk al beter te gaan. Uiteindelijk heb ik de dubbeltractie op zowel de Intellibox als in Koploper ingesteld. Daarmee functioneert alles tot nu toe zonder problemen, maar de tijd zal leren of dat ook zo blijft. Ik dacht al eerder oplossingen gevonden te hebben. Totaal heb ik 6 locomotieven in dubbeltractie rijden. De beide Re482's Cargo e-loks, de beide Am842's Cargo diesel-locs en twee Re4/4 II's e-loks. Een plaatje van een van de combinaties wordt ter rechterzijde getoond.

8 juli 2017:

De laatste weken, ondanks het mooie en warme weer, toch wel wat activiteiten uitgevoerd. De rode Ae6/6 van Hobbytrain reed ondanks de nieuwe printplaat nog niet feilloos. Dus een beetje aan het rommelen geweest om de motorcontacten beter aan te laten sluiten op de printplaat. Dit gaat door middel van een plastic klemplaatje, wat niet altijd goed gaat. Voorlopig lijkt het opgelost door het plastic van het klemcontact wat uit te buigen. Ook de stam van middeninstaprijtuigen is nu compleet. Het geprinte FUD materiaal blijft wel erg kwetsbaar, met name de luchtinlaten op het dak en de treeplanken blijken erg kwetsbaar. Alleen de accukisten moeten nog gemaakt en geplaatst worden. Tenslotte hebben nog niet alle goederentreinen sluitlichten. Dus de zelflossers heb ik nu van een sluitlicht voorzien. Hiervoor heb ik het binnenwerk weggefreesd en vervolgens de electronica op een 6-baans printplaatje gemonteerd. Dat hadden zelfs maar 5 banen hoeven zijn bleek uiteindelijk. Het onderdelenschema staat hierbij afgedrukt (4x1N4018, 4K7 ohm, 100muF en een rode LED). De printplaat in het binnenwerk net voor het sluiten staat op bijgaande foto afgebeeld.

11 juni 2017:

Inmiddels drie nieuwe middeninstaprijtuigen voltooid. De nieuwe stam rijdend over het Albula II viaduct is in de banner foto afgebeeld. De rijtuigen 2, 3 en 4 zijn nieuw. Het eerste rijtuig is nog een van de geplotte versies. Het vierde rijtuig volgt nog, dan is de stam compleet.

7 juni 2017:

Vandaag op mijn vrije dag van Delft na wat achterstallig leeswerk, maar even een van mijn laatste tripjes naar Wapstad gemaakt op de fiets. Het doel was om voor de sluiting mijn verzameling van Vallejo Air verf wat uit te breiden. Uiteindelijk heb ik 48 verschillende kleuren aangeschaft. Ik kan er de komende tijd tegen aan en ben voor wat betreft kleur niet meer voor een gat te vangen. Qua gebruiksgemak en spuitbaarheid met de airbrush is dit fantastische verf, die me veel beter bevalt dan de Revell airbrush verven. Daarnaast is ook het schoonmaken van de airbrush na afloop van het spuiten vele malen eenvoudiger en gezonder: gewoon met schoon water. Als je toch bij Wapstad bent dan maar even verder wat ingeslagen. Lijm, blanke lak, penselen en voorraad MEK zijn aan mijn boodschappenwagentje toegevoegd.

Ook heb ik nog een Zwitserse locomotief op de kop getikt met 50% korting: de Fleischmann SBB Re4/4 II (734008) in de groene uitvoering heb ik aan mijn verzameling toegevoegd. Mooi model met frontseinen (wit) en sluitseinen (rood). Die had ik nog niet. Het bewijs staat hiernaast. Ik zal ze missen de mensen van Wapstad.

Na thuiskomst natuurlijk direct een decoder DH10C-3 omgebouwd naar een flatcable om de decoder insteekbaar te maken en geschikt voor de ingebouwde NEM stekker. Nog nooit zo snel een locomotief omgebouwd en geijkt. Adres 41 met DCC aansturing.

5 juni 2017:

De laatste twee weken heel veel problemen gehad met de electroncia. Nadat ik de WM63 kaart had aangesloten, had ik opeens allerlei problemen met de decoders. De eerste string decoders, de wisseldecoders, werkten nog wel, maar de tweede string, de decoders voor de seinen en de ontkoppelrails werkten plotseling niet meer. Met behulp van de ontwerper, Kees Moerman, stelselmatig de problemen onderzocht en getracht opties uit te sluiten. In eerste instantie was het resultaat van deze metingen volledig onvoorspelbaar. Ik mat de juiste stromen; omzetten van de strings op de OC32 leverde ook geen rseultaat. Maar opeens zag ik een trend. Als eerste verdacht ik de nieuwe seindecoder. Nadat ik deze had afgekoppeld, werkte de rest eerst wel en daarna weer niet. Dit maakte me achterdochtig. Vervolgens de eerst volgende Decoder63 kaart aan een nader onderzoek onderworpen en daar bleek een soldeercontact van de voeding wisselend/slecht contact te maken, ofwel onvoldoende gesoldeerd. Nadat deze soldering opnieuw gemaakt was, waren alle problemen verleden tijd. Nu heb ik eindelijk, na twee weken zweten, proberen, vloeken en volhouden, twee deugdelijk werkende voorseinen aangestuurd door Koploper. Hoera!

Het werkend krijgen van het voorsein heeft zoveel voeten in aarde gehad, dat ik maar besloten heb een filmpje van het resultaat te presenteren.

30 mei 2017:

De tweede 3D geprinte middeninstapwagen is inmiddels geschilderd en van een onderstel en verlichting voorzien. Een macro-opname als deze is altijd onverbiddelijk. Alle onvolkomenheden worden je op uitvergrootte schaal voorgeschoteld. Desondanks ben ik meer dan tevreden met het resultaat. Nog twee te gaan.

25 mei 2017:

Het lange weekend begon voor mij al op woensdag. Op dinsdag lag er een kaartje in de bus dat er een pakje opgehaald kon worden. Inderdaad van Lemke. Dus dat als eerste maar eens gedaan op mijn vrije dag en toen gelijk aan de slag. Het pakje bevatte de buffers en het printplaatje voor de Hobbytrain Re 6/6. Op bijgaande foto heb ik de linker LED al 180 graden omgedraaid en de overbodige onderdelen verwijderd. Met rode viltstift staan de locaties aangegeven waar de printbanen onderbroken moeten worden.

Op de tweede foto de locomotief zonder printplaat. De nieuwe DH10C-3 decoder ligt al op zijn plek (hier zat nog een oude DHL160 in). De ombouw heb ik gedaan zoals aangegeven door Matthias Haltiner. Als volgende stap zijn de verbindingen gemaakt voor de motor, de wielen en de verlichting. Daarna programmeren en klaar is kees. Voordat hij de baan op ging, moesten dan uiteindelijk de buffers van de Ae 8/8, die Lemke als vervanging geleverd had, nog pas gemaakt worden. Die kwamen overigens kostenloos mee. Prima service. De locomotief rijdt weer als een zonnetje en voor het eerst met wisselende verlichting (daar was in het verleden iets fout gegaan, vandaar de nieuwe printplaat).

20 mei 2017:

De voorseinen waren binnen een paar dagen in huis. Ik heb er zoals gezegd 2 aangeschaft en die zijn op tactische locaties geplaatst. Dat was snel geregeld, maar toen bleek dat de capaciteit van mijn WM63R (seindecoder) ontoereikend was. Ik had nog maar één vrij adres en de voorseinen hebben twee adressen nodig om ze via het Koploper seinstelsel (weliswaar voor Duitse seinen) aan te sturen. Dus als volgende stap bij Kees Moerman een extra printplaat WM63 besteld. Die was er met een dag en met de beschikbare onderdelen ben ik die vast gaan opbouwen. De overige onderdelen worden via Conrad en Radio Service Twenthe, de lokale detailhandel, betrokken. Binnenkort weer meer hierover.

14 mei 2017:

Na alle afregelactiviteiten van de afgelopen weken, vandaag een rijdag. Uiteindelijk met 12 locomotieven probleemloos een paar uur rondgereden. Ik denk dat ik nu moet gaan zeggen dat de baan echt af is. Alle details zijn afgewerkt, nou ja de voorseinen nog. Bij dit soort langdurige afstel- en rijactiviteiten komen dan ook nog wel wat onderhoudswerkzaamheden naar voren. De laatste paar dagen de volgende activiteiten uitgevoerd:

  • Engels wissel gerepareerd en afgesteld
  • Wisselaandrijving 17 (Spinas ) gangbaar gemaakt
  • Wielen Glacier express panoramawagens gereinigd
  • Twee locomotieven omgebouwd van Selectrix naar DCC (locadressen 6 en 10)
  • Drie locomotieven van nieuwe buffers voorzien
  • Reserve locomotieven opgesteld in blokken 26 en 27 (niet actief)
  • Drie extra middeninstaprijtuigen geschilderd
  • Snelheden Ge4/4 651 verder aangepast (treintype Glacier Fideris)
  • Zo blijft er dus altijd wel wat te doen om de treinenloop te verbeteren. Maar het moment van ombouw/aanpassing van het baanplan komt steeds dichterbij.

    Een korte video-impressie van het nauwkeurige automatisch stoppen. U moet me geloven dit is echt zoals het nu loopt. Geen handmatig ingrijpen, bijstellen of ander gefiedel, maar echt volautomatisch juist.

    13 mei 2017:

    Vandaag besloten om op een aantal plaatsen voorseinen toe te voegen aan de baan. Om dit uit te proberen heb ik eerst maar eens bij Conrad twee Viessmann voorseinen besteld. Daar wordt dan deze keer gratis een handige multimeter bijgeleverd, wat weer mooi meegenomen is. Ik weet dat de RhB seinen vierkant zijn, maar om CHF 64,00 (MicroScale) uit te geven voor een probeerseltje, ging me iets te ver.

    Koploper versie 9.2 build 5 (11 mei 2017) gedownload en geinstalleerd.

    12 mei 2017:

    Vandaag twee goede berichten ontvangen. De buffers voor de Roco Am 4/4 zijn per DHL gearriveerd. De Am 4/4 staat er nu weer pico bello bij. Daarnaast heb ik ook een e-mail van Lemke ontvangen dat ze de printplaat voor de Re 6/6 kunnen leveren (de verlichting van mijn rode versie was al enige tijd stuk) en dat ze een vervanging voorstellen voor de niet meer leverbare buffers: de buffers van de Ae 8/8. Dat vergt misschien wat knutselen en aanpassen, maar iets is in ieder geval beter dan niets. Nu maar weer wachten op de levering van het een en ander.

    De laatste paar avonden druk bezig geweest met het invoeren en fijn afregelen van de nieuwe parameters zoals berekend in het remproces (zie info op 10 mei). Hiertoe de Ge 4/4's in twee treintypes opgesplitst omdat een van de locs, de 651, zich beduidend anders gedraagt dan de rest. Met zijn eigen parameters gedraagt deze locomotief zich nu ook voorbeeldig; lees stopt op de juiste posities.

    10 mei 2017:

    Het remproces in Koploper opnieuw doorgerekend. De uitleg en de verbeterde waarden staan onder de tab Techniek en vervolgens onder Besturing, en dan helemaal naar beneden scrollen.

    5 mei 2017:

    Een extra vrije dag als ambtenaar. Verder met het groot onderhoud aan baan en materieel. Gister zijn de bij Keuterman bestelde buffers gearriveerd. Tevens de afgelopen dagen met behulp van de camerawagen (zie bijgewerkte foto hiernaast) de hele baan gecontroleerd en afgespeurd naar losse onderdelen. Verbazend wat je dan toch nog kan vinden. Totaal 3 buffers, een koppeling, een dode wesp en een van de ontbrekende rongen gevonden. Tezamen met de losse onderdelen (die ik altijd apart leg als ik ze vind) weer een aantal loomotieven en rijtuigen op orde gebracht.

    Van Roco kreeg ik gister ook de bevestiging dat de onderdelen nog te leveren zijn, maar dat een bestelling via de webshop gedaan moet worden. Dat heb ik dus vandaag ook maar gedaan. Op deze manier word je wel arm van de bestelkosten. Nu is het wachten nog op een reactie van Lemke.

    3 mei 2017:

    Onder de tab "Landschap" een tab "Foto's" toegevoegd met impressies van de Albulabahn.

    De laatste week ook wat onderhoudswerkzaamheden verricht. Door het vele rijden gaat er hier en daar wel eens wat mis. Wat het meeste voorkomt is dat bij een ontsporing of botsing de buffers los en vervolgens kwijtraken. Mocht ik in de toekomst de baan eens afbreken dan verwacht ik een hele hoop van die kleine onderdelen weer terug te vinden. Maar met een zaklamp en spiegel is dat vanonderaf in de schaduwstations geen doen. Dus uiteindelijk de schade maar eens opgenomen en bij Keuterman, Lemke en Roco reserve onderdelen besteld.

    22 april 2017:

    Na een week is de reparatie door Wapstad voltooid. Vandaag kreeg ik een telefoontje dat de loc het weer deed. Uiteindelijk was het redelijk simpel. Een los contact van de decoder-connector en een schroefje in een van de motoren. Inderdaad, dat schroefje was ik al kwijt..... Gelukkig geen schade en alles doet het weer. Dus nu is het dan ook tijd voor een statiefoto met de vernieuwde trekstang. Met wat hulp van Wapstad, ben ik best trots op het eindresultaat. Alles loopt weer en de afstand tussen beide delen van de locomotief is weer zoals het hoort. En hij loopt weer soepel.

    17 april 2017:

    Inmiddels heb ik Koploper Versie 9.2 build 3 gedownload (gedateerd 9 april 2017). Toen ik daarmee bezig was ontdekte ik dat je bij de dubbeltractie kunt/moet aangeven welke van de deelnemende locomotieven de voorste lok is. Dat maakt dus de wereld van verschil in de prestaties van de diverse dubbeltracties die ik heb rondrijden. Ik neem aan dat die optie er altijd al was, maar dat ik die gemist heb. Zo zie je maar, je ontdekt steeds weer iets nieuws in Koploper.

    15 april 2017:

    De koppelstang is op 13 april ook inderdaad gearriveerd. In het paasweekend begonnen met de montage. Eerst de twee delen van de Ae8/14 bijna volledig gedemonteerd om de kabelboom uit te bouwen. Die heb ik zoals op nevenstaande foto is te zien weer redelijk goed in de koppelstang gekregen. Daar na de afdekplaat donkergrijs geschilderd. Vervolgens de volgende dag, paaszaterdag dus, de zaak weer samengebouwd. Dat ging eigenlijk opmerkelijk vlot. Na het samenbouwen was de Ae8/14 in ieder geval weer in de oorspronkelijke staat met een werkende koppeling tussen beide delen. Maar de locomotief was niet in beweging te krijgen. Hij reageerde nog wel op het DCC decoderadres (=20) en de lichten wisselden keurig met de rijrichting, maar er was geen beweging in te krijgen. Alle draden weer doorgemeten op kortsluiting maar zonder resultaat. Na een dag ploeteren toch maar besloten de loc ter reparatie aan te bieden bij Wapstad. Binnenkort hoort u weer meer hierover.

    11 april 2017:

    Inmiddels bericht ontvangen van Keuterman dat helaas alleen de koppelstangen nog leverbaar zijn af fabriek. Die heb ik dus toch maar besteld, dat is tenslotte het meest cruciale onderdeel. De kabels en de dekplaat, die ik ook wilde vernieuwen, moet ik dan zelf maar trachten te vervangen. We houden u op de hoogte.

    De afgelopen dagen ook de banner foto's op alle pagina's van mijn "RhB Albula" logo voorzien ten einde ongeoorloofde duplicatie tegen te gaan. Slechts een kleine voorzorgsmaatregel, tevens bedoeld om de herkenbaarheid te vergroten.

    4 april 2017:

    De laatste paar weken wat problemen gehad met haperende wisselomzettingen bij de servo gestuurde wissels tijdens het automatisch rijden in Koploper. Na enig zoekwerk en een heleboel proberen ben ik tot de conclusie gekomen dat het verlengen van de bekrachtingstijd dit probleem lijkt te verhelpen. Het was op een bepaald moment duidelijk dat het in het DCC signaal zat, want de testfuncties van de MARDEC deden gewoon altijd en op ieder moment wat er verwacht werd. Met verlengen van de bekrachtigingstijd van de wisseldecoders in Koploper lijkt na een weekend testrijden het probleem verholpen.

    Op meerdere fronten heeft het de laatste paar weken tegen gezeten. Na vele jaren heeft de reparatie van de Ae 8/14 het af laten weten (zie ook Handleiding - Railonderhoud en scrollen naar Intensive care). Die reparatie heeft toch meer dan 10 jaar stand gehouden. Maar de verbindingsstang tussen de beide geledingen is opnieuw gebroken en er zit een kortsluiting of breuk in de leiding tussen de beide delen. Vandaag opnieuw een e-mail aan Keuterman gestuurd met het verzoek om reserve onderdelen, zoals aangegeven binnen de rode elips op nevenstaande exploded-view. Die vraag heb ik na het oorspronkelijke ongeval ook gesteld, maar toen waren er geen (of nog geen) reserve-onderdelen. Ik hoop nu op een betere uitkomst.

    19 maart 2017:

    De afgelopen tweeenhalve week ben ik weer in Zwitserland geweest. Naast het skiën en genieten van de zon ook weer wat bijgelezen op het gebied van de modelbouw. Als gevolg daarvan zijn de plannen aangepast. Waar ik op 13 februari nog melding maak van mijn plannen om de Einheitswagen I te gaan printen in 3D blijkt nu dat Kato/Noch deze wagens dit jaar gaat produceren. Het gaat hier dan om artikelnummer 7074045 de "Einheitswagen I (EW I) Ergänzungsset - 4 Wagen-rot A1241, B2357, B2292, A1243 - RhB". De vier wagens worden aangeboden voor 115 Euro en verwacht in oktober/november 2017. Ze zijn zelfs te voorzien van binnen verlichting. Daar kan een eenvoudige modelbouwer niet tegenop werken. Voor uw informatie: de wagens zijn te vinden op de site van Noch - Kato - Loks & Wagen - Wagen - en dan rechts in het midden op de eerste pagina. Zie ook de screendumpafbeelding hiernaast.

    27 februari 2017:

    Deze keer in beelden, niet in woorden. De vervaardiging van de Uce wagens. Compilatie van de bouw in de nevenstaande foto.

    18 februari 2017:

    Vandaag bij Wapstad met hun hulp een aantal geschikte donor-wagens gezocht die als onderstel kunnen gaan dienen voor de cementsilowagens Uce. We kwamen na enig zoeken uit bij de Fleischmann modellen 8426K, 8427K, 8597K en 8598K. Dat waren tankwagens en kraanondersteuningswagens. Nu dus niet meer. Ik heb de donor-wagens gestript tot op het onderstel en vervolgens als eerste van een nieuwe planken vloer voorzien. Ik heb deze modellen bewust iets verder uitgekleed dan het model van 17 februari. Door verder te strippen wordt de laadvloer dunner en komt daardoor dichter bij de werkelijkheid.

    Inmiddels heb ik ook de containers in 3D getekend en de tekening met extensie .X3D naar Shapeways opgestuurd om te laten printen. Midden volgende week verwacht ik die in huis, zodat volgend weekend aan de Uce wagens verder gebouwd kan worden. Morgen zal ik nog gaan proberen om de handrailing van de wagens te gaan fabriceren uit messing draad.

    Vanmorgen zijn overigens ook, na enige correctie werkzaamheden, de drie middeninstaprijtuigen gearriveerd. Het bleek tijdens productie dat ik niet alle onderdelen goed met elkaar had verbonden. Dit bleek pas bij extreme vergroting. Daar moet ik dus in de toekomst beter op letten. Overigens zijn de modellen met de treeplanken nu wel ontzettend kwetsbaar. Oppassen dus.

    17 februari 2017:

    De laatste paar dagen nog wat verder geexperimenteerd om een model te bouwen van de karakteristieke cementsilowagens van de Rhätische Bahn. Ik heb daartoe een Bemo model als voorbeeld gebruikt naast foto's uit de werkelijkheid. Ik ben op zoek gegaan naar een wagen met een lengte over de buffers van ongeveer 48 mm en een asafstand van 25 mm. Hiertoe heb ik in eerste instantie een oliewagen opgeofferd. Een van de vele Aral wagens die ik heb rondrijden heb ik hiertoe gesloopt en aangepast. Voorlopig eerst even de ketel ingekort en recht opgezet. En de bodemplaat door houtprofiel plaat vervangen. De juiste silo maat is dit nog niet, maar de foto en tekeningen geven een eerste idee. De silo denk ik uiteindelijk 3D te gaan printen. Ook het extra drukvat is nog te klein en slechts een indicatie. Maar ik denk dat dit iets kan worden. Binnenkort meer.

    13 februari 2017:

    Na alle grofstoffelijke ombouwactiviteiten van de laatste weken, vanavond maar weer eens wat gedetailleerd modelbouwwerk uitgevoerd. Weliswaar op de computer, maar toch. Het geprinte 3D-model (zie 2 oktober 2016 en de beschrijving onder de tab handleiding, rijtuigbouw) was zo goed bevallen, dat ik maar weer eens achter de tekentafel ben gaan zitten om het model verder te verfijnen. Nu heb ik in het 3D-model ook de treeplanken aangebracht en de luchtkokers op het dak zijn verplaatst naar het voorbeeld uit de werkelijkheid. Na deze activiteiten heb ik gelijk maar een order geplaatst voor 3 van deze modellen. Als het goed is worden die dan vrijdag geleverd.

    De volgende stap is dat ik ook andere modellen van de Rhätische Bahn wil gaan ontwerpen. Met name de eenheidsklasse rijtuigen Einheitswagen RhB A 1270 en RhB A 1263 om mee te beginnen. Het voorbeeld uit de praktijk staat hiernaast. Hiertoe moet ik het 3D-model eerst verstandig op delen in her te gebruiken delen en dan kan de serie productie een aanvang nemen. Daarover morgen (een vrije dag) waarschijnlijk meer.

    12 februari 2017:

    Even een kleine impressie van hoe ik de laatste paar weken heb doorgebracht. In een uiterst comfortabele positie onder de tafel heb ik alle bedrading verbeterd en gerenoveerd. Normaal gesproken ben ik dan omgeven door gereedschap, soldeerbout, krimpkous, draad in diverse kleuren, labels en wat dies meer zij. Maar vandaag is het allemaal achter de rug. Ik heb weer succesvol proef gereden en alles draait weer als voorheen. Later vandaag zal ik ook een video opladen die ik gemaakt heb van de treinen bewegingen in Bravuogn. Hiervoor heb ik een nieuw statief aangeschaft voor mijn iPhone. Die kan ik dan vlak bij of op de treintafel plaatsen en zo zonder getril en gebeef mooie opnames maken.

    Hierbij een kort filmpje van de treinbewegingen in Bravuogn. Een aantal minuten gefilmd en na afloop de wachtperiodes eruit ge-edit.

    11 februari 2017:

    Deze week is er ook nog goed nieuws. Op de speelgoedbeurs in Neurenberg heeft AB-Modell nieuwe locomotieven uit de Ge4/4''' serie aangekondigd. Het gaat om de nummers 642 "100 Jahre Albula" (KT-058.1N), de 647 "Graubündner Kantonalbank" (KT-057.1N) en de 652 "HC Davos" (KT-056.1N). De foto's van de werkelijke loks staan hiernaast. Het gaat hier om een vooraankondiging, dus daar heb ik me maar snel op ingetekend in de hoop dat de locs dan ook daadwerkelijk geproduceerd gaan worden. Daarmee komt er wat meer kleur op de baan en komen we steeds dichter bij de realiteit. Mogelijk moet ik dan wat SBB materiaal gaan afstoten of in de vitrine gaan plaatsen. Daar wordt nog over nagedacht.

    Er is een duidelijke reden voor mijn enthousiasme. Toevallig was de 647 de locomotief die ons, mijn vrouw en mij, op 2 september 2011 om 10.23 uur over het Landwasservaiduct in de richting van Filisur reed. We waren toen op een dagtrip om na jaren bouwen de Albulabahn ook weer eens in werkelijkheid te zien. We zijn toen met de bus van Valbella naar Tiefencastel gereden en hebben daar de trein naar Preda genomen. Onderweg en in Preda een groot aantal foto's geschoten die u al jarenlang op deze website kunt zien. Na nog een kopje koffie in Hotel Kulm, zijn we vervolgens weer ingestapt voor de terug reis. Een leuke en rijke ervaring voor het vervolg van de modelbouw activiteiten.

    9 februari 2017:

    Toen gebeurden er dus een aantal zaken waar ik niet op voorbereid was. Met het verleggen van alle bedrading naar de kabelgoten en het toevoegen van de relaiskaarten (en de bijbehorende bedrading) ondervind ik dus opeens een enorme hoeveelheid storing. Electromagnetisch aangedreven wissels staan te "jitteren". Servo's gaan onvoorbereid plotseling om. Een ongelooflijke hoeveelheid storing. Bah, hier had ik niet op gerekend. Dus maar aan het spoorzoeken. Eerst heb ik twee Decoder 63 kaarten van plaats gewisseld. Daarmee was een deel van het probleem verdwenen. Daarna heb ik nog een electromagnetische wissel door een servo vervangen en vervolgens ga ik vandaag de voeding van de MARDEC maar scheiden van de baan voeding, dat kan ook helpen heb ik gelezen. Ook de aardverbindingen moet ik nog maar eens nauwkeurig controleren. We houden u hier op de hoogte van de vorderingen en hopelijk de verbeteringen. Het oude adagium: "Never change a winning team" is hiermee wel weer afdoende bewezen. U hoort nog van me.

    Later vandaag de fiets gepakt en een tripje naar Den Haag gemaakt. Ik moest toch al naar mijn plaatselijke (in brede zin dan) electronicashop. De dichtsbijzijnde - en volgens mij laatst overgbleven shop - is Radio Service Twenthe. Echt zo'n heerlijk ouderwetse electronica, vroeger zeiden we radio-onderdelen, winkel. Ik was door mijn glaszekeringen heen na wat kortsluit perikelen met de relaiskaarten. Dus tegelijkertijd daar maar eens naar ferrietkralen geïnformeerd. Die hadden ze in verschillende soorten en maten. Dus daar maar gelijk een paar van aangeschaft.

    Na thuiskomst maar weer aan het klussen gegaan. Eerlijk gezegd word ik er wat moedeloos van hoeveel moeite dit kost. En dat was nog niet over. Na per abuis nog een servo verkeerd aangesloten te hebben, had ik het echt wel gehad. De ferrietkralen brachten enige verbetering, maar toen gebeurden er weer een groot aantal andere dingen. Ik zal het lange verhaal kort houden. Dat is namelijk precies waar het hier om gaat. De aansluitingen naar de MARDEC moeten zo kort mogelijk gehouden worden. Lange draden in de kabel goten, zeker als het om servo aansluitingen gaat, is slecht nieuws. Dus korter met die draden.

    Om dit echt te realiseren heb ik de tweede MARDEC dus ook maar geplaatst en wel zo dicht mogelijk bij de tweede servo. En hoera, dat heeft gewerkt. Beide MARDEC's, MARDEC#01 en MARDEC#02, worden nu onafhankelijk gevoed door hun eigen 12V 5A AC voeding. Om de aansluitdraden van de servo zit een ferrietkraal en de aansluitingen naar de MARDEC lopen via een gaten print met gesoldeerde male aansluitingen. Hiermee zijn, althans voor nu, alle eerder genoemde problemen opgelost. Dat heeft me dan wel een week van mijn leven gekost. Maar vooruit, het is maar hobby.

    Na alle uitdagingen heb ik op dit moment alleen nog maar de nieuwe servo op de MARDEC aangesloten en wordt deze gevoed vanuit de 5V van de MARDEC. Zowel de relaiskaart als de 5V-voeding moeten nog omgezet worden. Maar ik had even geen zin meer in nog meer storingen. Komend weekend de laatste stap en dan de identificaties nog aanbrengen.

    Al met al ziet het er nu onder de tafels echt wel strak uit. Moet nog even kijken wat ik met een aantal van de dozen en andere losse troep doe, maar ik heb nu in ieder geval een veel beter overzicht en alles is beter traceerbaar en makkelijker te vervangen. Dat was het doel van deze inmiddels twee maanden durende operatie.

    3 februari 2017:

    Een paar dagen bezig geweest om de eerste Viessmann relais 5551 te vervangen door DCC aansturing via de MARDEC. Het kostte me echter een paar dagen, omdat ik iets heel simpels fout had gedaan. Bij het maken van een proef printje voor de aantsuring van de servo's heb ik een paar maanden geleden de bruine en rode draad verwisseld. Daardoor bleef ik consequent de relais' verkeerd om aansluiten. Uiteindelijk heeft me dit een relaiskaart gekost doordat er iets grondig fout ging. Daarna keurig stap voor stap met de MARDEC handleiding in de hand de zaken opnieuw aangesloten en toen lukte het wel. Waar je dan nog wel om moet denken is dat de Intellibox magneetartikel aansturing ook naar DCC omgezet moet worden. Toen dat alles uitgezocht was kon ik de Andreas kruizen bij het Tischbach viaduct en direct daarboven keurig via de MARDEC aansturen. Dit apparaat heeft duidelijk potentieel. Uiteindelijk super eenvoudig en daarmee alles TTL, dus minder draden.

    Dit betekent dat meerdere tot nu toe analoge aansturingen via de MARDEC geschakeld kunnen gaan worden. Dit betreft onder andere de aansturing van de Faller overweg, maar ook de Viessmann overweg. Dat maakt het hele ondergrondse leven van de modelbaan een stuk eenvoudiger. Dit ga ik de komende weken dan maar eens aanpakken. Zo zie je maar, het is eigenlijk nooit klaar.

    28 januari 2017:

    Na nog eens tweeenhalve dag hard doorwerken is de hele draden bende voor een belangrijk deel opgeruimd. In totaal heb ik nu bijna 12 meter kabelgoot verwerkt. Nog niet alle bedrading is verbeterd, maar de grootse contribuanten, de wissels en de bezetmelders, zijn via de kabelgoten in het gareel gebracht. Tezijnertijd, moet ik de bedrading van straatlantaarns en huisverlichting nog aanpakken. Hier denk ik nog steeds aan een mogelijke lichtcomputer of over het gebruikmaken van de OC32 om ook de verlichting aan te sturen. Hier moet ik in de komende tijd maar eens in gaan duiken.

    Niet alleen heb ik 12 meter kabelgoot gebruikt, maar ook een behoorlijke lengte montagedraad in de kleuren rood, blauw, bruin, groen en geel. Heel duidelijk de kleuren van de wissel aansluitingen en de bezetmelders, alsmede de voeding van de Decoder63 printen. Tijdens deze actie zijn ook alle 220V aansluitingen opnieuw georganiseerd. Al met al ziet het er onder de tafel heel wat georganiseerder uit. In de komende tijd moet ik nog wel wat verdere acties ondernemen, maar met dit resultaat ben ik al heel tevreden.

    22 januari 2017:

    In het weekend ben ik weer verder gegaan met het verbeteren en aanpassen van de bedrading. Geleidelijk aan plaats ik meer kabelgoten en daarmee wordt de draden wirwar langzaamaan ontward. Gebruikmakend van de Brother QL-570 label printer heb ik ook de identificatie van de diverse onderdelen verbeterd, zoals op nevenstaande foto is te zien. Mijn schatting is dat ik nu ongeveer 40% van de bedrading onder handen heb genomen. Het is een duidelijke verbetering, maar het kost wel erg veel tijd. In de toekomst is het dus inderdaad beter om dit in één keer goed aan te pakken, dus vanaf de start.

    Tijdens het aanpassen van de bedrading heb ik besloten om de bezetmelders te laten zoals ze zijn. Alleen de loop van de bedrading wordt op een aantal plaasten aangepast om te zorgen dat de draden ook door de kabelgoten gaan lopen. Dus af en toe omleggen, soms verlengen en in enkele gevallen vervangen.

    19 januari 2017:

    Een groot aantal van de logboek bijdragen uit de Voortgang 2016 overgebracht naar de betreffende pagina's. Als gevolg daarvan zijn de pagina's Baanontwerp, Besturing, Colofon, Gebouwen, Huizenbouw en Rijtuigbouw bijgewerkt.

    7 januari 2017:

    Een paar uur geleden terug gekeerd uit Zwitserland. Als eerste, de beste wensen voor alle trouwe lezers voor een goed en gelukkig 2017. We blijven verder werken aan de verfijning, verfraaiing en de verdere detaillering.

    Op nevenstaande foto uw webmaster op zoek naar sneeuw op oudejaarsdag 2016. Dit lijkt niet veel, maar mijn complimenten aan de pistemakers. Er was dankzij de koude uitstekend te skiën op de hoger gelegen pistes. Alleen moest je niet deze lift willen nemen.....

    Tijdens ons verblijf in Lenzerheide-Valbella ook gesproken met de directie van hotel/resort Valbella Inn. Gezamenlijk lopen we al een paar jaar met het idee om een workshop te organiseren over modelbouw in combinatie met een uitstapje naar of in samenwerking met de Rhätische Bahn. We zijn tot de conclusie gekomen dat zo'n workshop het beste in het najaar gegeven kan worden, de stille tijd in het hotel voor het winterseizoen aanvangt. Met de afdeling marketing wordt nu verder gekeken hoe we beide ideeën kunnen combineren. In maart van dit jaar pakken we de discussie verder op. Wellicht dus in het najaar van 2017 een workshop Dioramabouw (dat is wat er misschien gedaan kan worden in tweeenhalve dag).